ปกิณกะสาระ..เกี่ยวกับสมเด็จพระสังฆราช

สังฆราชมีชื่อตำแหน่งอย่างเต็มว่า “สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก” เป็นตำแหน่งสูงสุดในฝ่ายพุทธจักร นับเป็นประมุขของคณะสงฆ์ทั้งปวงในประเทศไทย เป็นพระมหาเถระผู้เป็นใหญ่สูงสุดในสังฆมณฑล ความหมายตามรากศัพท์ แปลว่า “ราชาของสงฆ์”

การเรียกพระนาม

สมเด็จพระสังฆราช

ทั้งนี้ หากสังเกตการเรียกพระนามสมเด็จพระสังฆราชแต่ละพระองค์ของไทยจะพบว่ามีความแตกต่างกัน โดยมีคำเรียก 3 อย่าง คือ ถ้าเป็นเชื้อพระวงศ์จะใช้เป็น “สมเด็จพระสังฆราชเจ้า” และมีพระนามโดยเฉพาะ เช่น สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์

หากเป็นพระบรมราชวงศ์ชั้นสูงใช้ว่า “สมเด็จพระมหาสมณเจ้า” ทรงเศวตฉัตร 5 ชั้น  ถ้าเป็นชั้นสามัญจะใช้ว่า “สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ” แล้ววงเล็บชื่อเดิมไว้ตอนท้าย แต่โดยทั่วไปมักเรียกอย่างลำลองโดยใช้พระนามเดิม เช่น พระสังฆราช (สุก ญาณสังวร) เป็นต้น โดยทรงฉัตร 3 ชั้น

คำว่า สมเด็จพระอริยวงศ์ นี้ปรากฏใช้มาตั้งแต่ยุคกรุงศรีอยุธยา ในรัชกาลพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ทรงนิมนต์พระอุบาลีและพระอริยมุนีไปเผยแผ่ศาสนาที่ลังกา เมื่อกลับมาแล้วมีการแต่งตั้งให้พระอริยมุนีขึ้นเป็นสมเด็จพระสังฆราช นามว่า “สมเด็จพระอริยวงศาสังฆราชาบดี” หรือที่เรียกสืบมาว่า “สมเด็จพระอริยวงษญาณ”

ต่อมาในยุครัตนโกสินทร์ มีการเติมคำว่า “คต” เข้าไป กลายเป็น “สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ” จวบจนทุกวันนี้

พัดยศสมเด็จพระสังฆราช

พัดยศ ของพระสังฆราชมีความแตกต่างกันตามชาติกำเนิด
หากไม่ใช่ราชวงศ์ เป็นพัดพื้นตาดเหลืองสลับตาดขาว ปักดิ้นเลื่อม
ส่วนชั้นราชวงศ์ เป็นพัดพื้นตาดเหลืองสลับตาดขาว ปักดิ้นเลื่อม ใจกลางปักตราเครื่องหมายประจำรัชกาลนั้นๆ

มหาสังฆปริณายกพระองค์ที่ ๒๐

สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (อัมพร อมฺพรมหาเถร)
สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก

พระนามเต็มที่จารึก

ในพระสุพรรณบัฏ

"สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สุขุมธรรมวิธานธำรง สกลมหาสังฆปริณายก ตรีปิฎกธราจารย อัมพราภิธานสังฆวิสุต ปาพจนุตตมสาสนโสภณ กิตตินิรมลคุรุฐานียบัณฑิต วชิราลงกรณนริศรปสันนาภิสิตประกาศ วิสารทนาถธรรมภูตาภิวุฒ ทศมินทรสมมุติปฐมคณาธิเบศร ปวิธเนตโยภาสวาสนวงศวิวัฒ พุทธบริษัทคารวสถาน วิบูลสีลสมาจารวัตรวิปัสนสุนทร ชินวรมหามุนีวงศานุศิษฎ บวรธรรมบพิตร สมเด็จพระสังฆราช " 

เสด็จสถิต ณ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร

ตราสัญลักษณ์ "ออป" สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ ๒๐ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ย่อมาจาก

อ. อัมพร 

พระนามของพระองค์ใช้ตัวอักษร สีแดง วันประสูติ วันอาทิตย์

อ. อมฺพโร

ฉายาของพระองค์ใช้ตัวอักษรเป็นสีเหลือง หมายถึง สีอาสนะ ประจำตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช และสีของกาสาวพัสตร์ เป็นสมณคุณ

ป. ประสัตถพงศ์

นามสกุลของพระองค์ ใช้ตัวอักษรเป็นสีฟ้าเทา เป็นสีประจำจังหวัดราชบุรี ซึ่งเป็นชาติภูมิ

ราชาศัพท์ที่ใช้แก่สมเด็จพระสังฆราช

ขอบคุณข้อมูลจาก
Fb ราชบัณฑิตยสภา
Fb โก๋หลังวัด
สกู๊ปหน้า 1 นสพ.มติชน
http://www.wikiwand.com/th

เพราะความลับไม่มีในอากาศ
>Talk--secret.blogspot.com